Bij The Natural Step helpen we al jarenlang organisaties en gemeenschappen richting te geven aan duurzaamheid, met behulp van vier systeemvoorwaarden: geen systematische toename van stoffen uit de aardkorst, geen toename van door de mens gemaakte stoffen, geen systematische aantasting van de natuur, en mensen niet belemmeren om in hun fundamentele behoeften te voorzien. Deze vier spelregels vormen het fundament van onze duurzame transitieaanpak.
Soms verschijnt er een boek dat niet alleen naadloos aansluit bij deze principes, maar ze ook weet te verbinden aan toekomstvisie die echt anders is: één waarin we ontsnappen uit het eeuwige economische groeimodel én regeneratie mogelijk maken. Stellar: a world beyond limits and how to get there van Tony Seba en James Arbib is zo’n boek. Het schetst een unieke wereld binnen de grenzen van onze planeet: een wereld van overvloed, van herstel én van mentale ruimte. In een tijd waarin velen zich overweldigd voelen door de chaos van de transitie waar we in zitten, biedt dit boek een helder, hoopvol perspectief.
Van extractie naar overvloed
Seba en Arbib beschrijven de grondoorzaak van veel mondiale uitdagingen zoals ongelijkheid, conflicten, economische instabiliteit en ecologische uitputting: een wereldwijd extractief systeem. Dit is gedreven door een lineaire economie, gebaseerd op schaarste en concurrentie, die een constante stroom vereist van schaarse grondstoffen, land en arbeid – met vervuiling, uitputting en sociale druk als onvermijdelijke bijproducten.
Veel oplossingen van vandaag blijven hangen in symptoombestrijding, wat de auteurs treffend aanduiden als pleisters of erger nog Chimeras: hybride systemen die nieuwe technologieën inpassen in verouderde, disfunctionele structuren. Het gevolg: gemiste kansen en verspild potentieel.
Daartegenover introduceren zij het concept van stellaire technologieën: technologieën die overvloedige outputs leveren zonder uitputtende inputs of toxische bijproducten. Denk aan een Stellar energie systeem op basis van zonne- en windenergie, batterijen of kunstmatige intelligentie en arbeid of Stellar voedselproductie met precisiefermentatie. Deze technologieën ontwikkelen zich niet lineair maar exponentieel: zodra ze een zogenoemd ontbrandingspunt bereiken, worden ze sneller, goedkoper en krachtiger dan wat eraan voorafging. Het begint bij het creëren van een wereld die draait op natuurlijke energie, zonne-energie in overvloed, om vervolgens de stellaire technologieën te omarmen die oneindig opschaalbaar zijn op een eindige planeet, zoals precisiefermentatie, artificiële arbeid en circulaire productie.
Ook in Nederland zien we deze beweging al:
- De rvo-monitoring van zonne-energie laat de gestage groei van hernieuwbare opwekking zien.
- Those vegan cowboys werken aan dierloos geproduceerde kaas via micro-organismen: hun stalen koe.
- De nl ai coalitie onderzoekt hoe artificiële intelligentie op verantwoordelijke wijze kan bijdragen aan arbeid, zorg en efficiëntie.
De kracht van stralen
De kern van het boek draait om het concept radiance (straling): systemen die niet alleen duurzaam, maar overvloedig zijn. Zelfvoorzienend, regeneratief en in staat om andere systemen te versterken. Daarmee komen oplossingen binnen bereik die nu vaak nog als onrealistisch worden gezien: grootschalige co₂-verwijdering, toegang tot schoon water voor iedereen, herstel van biodiversiteit, en zelfs sociale innovaties zoals een universeel basisinkomen.
Ook hier levert Nederland al waardevolle bijdragen:
- Het porthos-project werkt aan grootschalige co₂-afvang en -opslag in de noordzee.
- TU/D maakt milieuvriendelijk drinkwater, zouten en chemicaliën uit zeewater op Lampedussa.
- Ark rewilding nederland zet zich in voor grootschalig herstel van biodiversiteit.
- Experimenten met een basisinkomen in Nederland laten zien dat sociaal-maatschappelijke oplossingen voor ongelijkheid serieus worden verkend.
Wat mij persoonlijk raakt, is dat deze visie geen toekomstfantasie is, maar een mogelijke wereld op basis van ontwikkelingen die nu al plaatsvinden. We staan niet aan het begin: we zitten er middenin.
Van theorie naar transitie
Stellar slaat een brug tussen richting en versnelling. Onze vier systeemvoorwaarden geven helderheid over waar we naartoe moeten: in Stellar laten Seba en Arbib zien hoe we daar kunnen komen. Het stopt de lineaire, extractieve x-stroom en bouwt aan een regeneratief model: waarin overvloed mogelijk wordt binnen de grenzen van onze planeet.
Het boek blinkt uit in systeemdenken. Het nodigt uit tot het zien van samenhang tussen technologie, cultuur, economie en ecologie. En het moedigt ons aan om in overvloed te denken: niet als wensdroom, maar als realistisch en strategisch perspectief. Tot slot geeft het boek je een set aan principes mee voor onderweg.
Op weg naar een toekomst van overvloed
Het is tijd om het narratief van schaarste los te laten. Niet door de grenzen van de planeet te negeren, maar juist door ze te respecteren op een manier die ruimte creëert: voor herstel, voor gedeelde gezondheid, voor welvaart die niemand buitensluit.
Ik hoop dat mijn korte beschrijving je inspireert om Stellar te gaan lezen. Ik beveel het in ieder geval van harte aan, aan iedereen die werkt aan systeemverandering. Het voedt het denken, scherpt je verbeelding en misschien wel het belangrijkste, geeft weer moed.
Zoals Robert Gibbins schrijft: “a masterpiece. A profoundly important and frame-changing book. Truly original. It reveals the shallowness of our current understanding of humanity.”
Iedere verandering begint bij verlangen. Bij geloof in dat het anders moet en beter kan. Dit boek schetst zo’n beeld.
Mag het je uitdagen om te geloven in een toekomst die mooier is dan vandaag.
